piątek, 29 marca, 2024

Dwór w Królewskiej Dolinie w Gdańsku

Park w Królewskiej Dolinie, którego centralnym budynkiem jest dwór, znajduje się pomiędzy ulicami Do Studzienki i Sobieskiego. To niezwykłe miejsce, które tworzą wzgórza morenowe i malowniczy potok. Swoją nazwę zawdzięcza wizycie króla Rzeczypospolitej Jana III Sobieskiego – pisze gdansk-future.eu.

Lokalizacja

W średniowieczu lokacja wchodziła w skład własności wsi Suchanino. W połowie XVII wieku gdański kupiec i browarnik Zachariasz Zappio wyraził chęć zakupu tych ziem. Był znanym bibliofilem. W jego rezydencji znajdowała się biblioteka z dużym księgozbiorem.

W tym czasie wielu zamożnych mieszkańców posiadało swoje dwory poza miastem, co wskazywało na prestiż i wysoki stan majątkowy tych osób. Gdańskie patrycjusze szukali chwil spokoju i wytchnienia poza miastem. Dlatego też zakupiony w 1654 roku teren Zachariasz Zappio postanowił przeznaczyć na swoją letnią rezydencję pod nazwą „Dwór pod Zieloną Studnią”.

W skład kompleksu oprócz dworku wchodził także park z trzema stawami na różnych wysokościach, zdobiona fontanna, a także sześciometrowy wodospad i liczne rzeźby. Na wzgórzu nad Zatoką Gdańską znajduje się również taras widokowy, pod którym znajdowało się wejście do groty lodowej. Istniało również bezpośrednie przejście z parku do lasu na okoliczne wzgórza (obecnie park Jaśkowej Doliny).

Opisy archiwalne pozwalają na odtworzenie ogrodu w XVII-XVIII wieku. Był to okres jego największego rozwoju. Do dworu prowadziła lipowa aleja i murowana brama wjazdowa, której zabytki zachowały się do dziś. W dolnej części ogrodu znajduje się staw gospodarczy, ogród warzywny i duży trawnik, który później został przekształcony w „dziki” park angielski. Górna część składała się z tarasów z ozdobnymi klombami, rzędami uformowanych żywopłotów oraz dwoma prostokątnymi stawami, z których górny zasilany był kilkumetrową kamienną kaskadą. Stawy te, podobnie jak kaskada, przetrwały do ​​dziś.

W ogrodzie można było zobaczyć groty, fontanny, klomby, liczne schody, rampy i mury oporowe. Na wzgórzu zbudowano altanę w stylu antycznej świątyni.

W odległych częściach ogrodu znajdują się oddzielne „biura” i labirynty, stworzone z krzewów i drzew. Z dworu roztaczały się widoki w różnych kierunkach, jednak aby podziwiać zatokę, w zachodniej części ogrodu usypano specjalny kopiec widokowy w formie ściętej piramidy, wewnątrz której znajdowało się pomieszczenie. Niewykluczone, że pełniła ona funkcję lodowni, czyli spiżarni, w której niską temperaturę utrzymywały bryły lodu.

Koronowane głowy w Królewskiej Dolinie

W 1677 roku przybył do Gdańska król Polski Jan III Sobieski, który odwiedził Zachariasza Zappio w jego rezydencji. Król był pod wrażeniem piękna parku, dworu i otoczenia. Domagał się, aby odtąd obszar ten nazywał się Królewską Doliną, a jego właściciela zwolnił z płacenia odpowiednich podatków. Ostatni król Polski, Stanisław August Poniatowski, w następnym stuleciu również potwierdził ten przywilej. W latach 1710 i 1717 w rezydencji przebywał także król August II Mocny podczas swoich wizyt w Gdańsku.

W 1813 roku dwór został zniszczony przez Rosjan, którzy ostrzeliwali wojska francuskie z Cygańskiej Góry (Suchanina). W kolejnych latach dwór został odbudowany.

W 1886 roku w Królowej Dolinie otwarto Zakład dla Ociemniałych im. Wilhelma i Augusty (niemieckiej pary cesarskiej). Zadaniem placówki było przygotowanie niewidomych do samodzielnego życia. Realizowano to głównie poprzez naukę czytania i pisania alfabetem Braille’a, wykonywanie ćwiczeń fizycznych czy naukę zawodu (szczotkarza, rzemieślnika wyrobów z wikliny, stroicielu instrumektów klawiszowych, organisty czy masażysty). Zakład działał do 1945 roku.

Jeden z budynków, w których w XIX wieku mieściła się siedziba zakładu dla niewidomych.

Po II wojnie światowej budynki przeszły pod zarząd Akademii Medycznej w Gdańsku (obecnie Gdański Uniwersytet Medyczny). Tuż po wojnie była tu siedziba wiceprezydenta Gdańska. Od 1947 roku działa tu nieprzerwanie przedszkole. 

Królewskie wzmianki w okolicach doliny

W XIX wieku członkowie pruskiej rodziny królewskiej, a później przedstawiciele niemieckiej rodziny cesarskiej lubili wypoczywać na okolicznych wzgórzach oraz w parku Jaśkowej Doliny. Nazwa zbiornika „Stary Sobieski” na pobliskiej Górze Szubienicznej ma również królewski urok.

W XX wieku postanowili założyć w sąsiedztwie doliny Królewską Wyższą Uczelnię Techniczną (obecnie Politechnikę Gdańską). Instytucja była pierwszą uczelnią wyższą w historii Gdańska. W tym okresie powstało Królewskie Seminarium Nauczycielskie (dawny Wydział Chemii Uniwersytetu Gdańskiego), którego zadaniem było kształcenie przyszłych nauczycieli szkół powszechnych.

Droga, która znajduje się tuż obok Królewskiego Seminarium Nauczycielskiego, nosi nazwę „drogi Królewskiej Doliny”. Po II wojnie światowej zmieniono jej nazwę na ulicę Sobieskiego i tak nazywa się ona do dziś.

Znaczna liczba wzgórz znajdujących się w parku Jaśkowej Doliny nosi imiona następców tronu Cesarstwa Niemieckiego, co świadczy o ich patronacie królewskim (w tytule). Istnieje również Królewskie Wzgórze (inna nazwa Sobótka), nawiązujące określeniem do tradycji Królestwa Pruskiego.

Nowoczesność

Po zakończeniu II wojny światowej na terenie zabytkowego dworu powstało przedszkole, które funkcjonuje do dziś.

Z pozostałej części dawnego osiedla utworzono park publiczny. Nowoczesny park w Królewskiej Dolinie zajmuje powierzchnię około 2 hektarów. Jest to często odwiedzane miejsce ciszy i spokoju, które zachowało wiele z uroku dawnej wiejskiej rezydencji patrycjatu gdańskiego.

W 1993 roku silne wiatry zniszczyły stare drzewa w parku. Podczas rewaloryzacji uzupełniono drzewostan, odtworzono układ alejek spacerowych, wykonano schody i rampy, ułożono trawniki, posadzono byliny i krzewy ozdobne.

Jednocześnie zostały wykonane kosztowne prace hydrotechniczne. Następnie odpowiednimi działaniami objęto cały system wodny parku: trzy zachowane stawy parkowe, potok, kaskadę wodną i przepusty. W parku znajdują się ławki i kosze na śmieci. Oprócz wspomnianych stawów, kaskady i potoku, z dawnego założenia zabytkowego ogrodu zachował się stary drzewostan.

Szczególnie cenne są dwie aleje lipowe, w tym aleja dojazdowa od ul. Sobieskiego.

Ze względu na cenne drzewa w parku wyznaczona jest ścieżka dendrologiczna. Część drzew uzyskała status pomników przyrody. Warto zaznaczyć, że park w Królewskiej Dolinie ze względu na swoje układy wodne jest ważną ostoją przyrodniczą. Na jego terytorium można spotkać płazy i miejscowe ptaki.

Latest Posts

.,.,.,.,. Copyright © Partial use of materials is allowed in the presence of a hyperlink to us.