Najbardziej znane modernistyczne budynki w Gdyni

W 2015 roku historyczna zabudowa centrum Gdyni została uznana za pomnik historii. Wynika to z faktu, że cała dzielnica i wszystkie jej kluczowe budynki zostały zbudowane w stylu secesyjnym. Opływowe kształty, czyste linie, białe elewacje — to wszystko miało stać się wizytówką Polski na wybrzeżu Bałtyku, pisze gdansk-future.eu. Niewiele jest miast na świecie o takiej zabudowie. Warto więc przyjrzeć się tym budynkom bliżej.

Budynek sądu rejonowego

Budynek ten jest rzadkim przykładem architektury tzw. umiarkowanego funkcjonalizmu. Jest to pięciokondygnacyjny budynek z wysokim podpiwniczeniem i ma jedną z najciekawszych brył wśród budynków użyteczności publicznej w mieście. Forma ta składa się z głównego prostokątnego równoległościanu z wejściami i holem, a także dwóch symetrycznych skrzydeł w formie łuków i prostego skrzydła znajdującego się po drugiej stronie budynku. Gmach sądu został zaprojektowany w 1934 roku przez zespół architektów Tadeusza Sieczkowskiego, Zbigniewa Karpińskiego i Romana Sołtyńskiego. Do użytku obiekt został oddany w 1936 roku.

W czasie II wojny światowej, gdy Gdynia była okupowana, Niemcy urządzili w budynku własny sąd. Gdy w 1945 r. w mieście toczyły się walki uliczne, budynek trzykrotnie płonął, jednak 28 maja tego samego roku odbyło się pierwsze posiedzenie Sądu Rejonowego. Do dziś zachowała się część oryginalnego umeblowania, głównie drewniane ławki i siedziska w salach rozpraw. Ponadto zachowały się kamienne podłogi, klatki schodowe z balustradami, sufity, a nawet żeliwne grzejniki do ogrzewania.

Gmach sądu zajmuje większość terenu w pobliżu dworca kolejowego, co czyni go dominującym w tej części miasta i swoistą wizytówką Gdyni.

Dom Żeglarza Polskiego

Kolejnym kultowym modernistycznym budynkiem w Gdyni jest Dom Żeglarza, czy też Dom Rybaka, jak zwykli nazywać go mieszkańcy. Koncepcja autorstwa Bogdana Damięckiego i Tadeusza Sieczkowskiego zdobyła pierwsze miejsce w konkursie architektonicznym. Zaproponowali oni budowę budynku w trzech częściach. Najwyższa była część środkowa, zbudowana w kształcie mostka kapitańskiego, z zaokrąglonymi kształtami, nadbudówką i dachem, który oddawał kształt statku. Wewnątrz budynku znajdował się hol, sala konferencyjna i pokoje dla marynarzy. W północnej części wybudowano kryty basen. Dom Rybaka miał stać się centrum polskiego żeglarstwa, ale ponieważ budowę ukończono w roku inwazji Niemiec na Polskę, plany te zostały zniweczone. Po wojnie został odrestaurowany, a z boku dobudowano planetarium, które ukończono w 1970 roku.

Obecnie mieści się w nim Wydział Nawigacyjny Akademii Morskiej.

Dworzec Morski

Kolejnym modernistycznym budynkiem na naszej liście jest Dworzec Morski, który został zaprojektowany w 1932 roku przez niemiecką firmę Dyckerhoff & Widmann i zaledwie rok później został oddany do użytku. Ceremonia otwarcia była huczna i wzięły w niej udział najwyższe władze. Dworzec był bazą transatlantyckiej floty pasażerskiej G-A-L, która obsługiwała linie nowojorskie i południowoamerykańskie. Obiekt o powierzchni 2500 m² był wyposażony we wszystkie niezbędne urządzenia do przyjmowania i rejestrowania pasażerów, posiadał bocznice kolejowe po obu stronach budynku dla pociągów emigracyjnych oraz magazyn tranzytowy. W czasie wojny Niemcy usunęli z budynku herb i tablice pamiątkowe. Podczas wyzwolenia przez aliantów zniszczeniu uległ jeden z narożników oraz ściana od strony wału. Po wojnie ze względu na zniszczenie fundamentów nie udało się przywrócić budynkowi pierwotnego wyglądu, dlatego ruch pasażerski wznowiono dopiero w latach pięćdziesiątych XX wieku. Od 1987 roku, w związku z zakończeniem żeglugi transatlantyckiej przez polskie przedsiębiorstwa żeglugowe, port stracił swoją funkcję. Budynek dworca był wykorzystywany jako powierzchnia biurowa dla spółek portowych, a od 2015 roku w porcie mieści się Muzeum Emigracji. W tym czasie przeprowadzono zakrojoną na szeroką skalę przebudowę budynku o wartości 44 mln zł, która pozwoliła na przywrócenie pierwotnego wyglądu obiektu.

Rynek miejski

Sklepienie zadaszonego rynku w Gdyni jest również symbolicznym budynkiem miasta. Wszyscy przyzwyczaili się nazywać ten budynek targowiskiem miejskim, ale hala ta jest tylko częścią kompleksu. Obiekt powstał w latach 1936-1938. Proces budowy był relacjonowany w lokalnej prasie oraz na szczeblu ogólnopolskim, gdyż obiekt był jednym z najnowocześniejszych w Polsce. Obecny wygląd budynku targowiska nie uległ zmianie, nadal funkcjonuje zgodnie z przeznaczeniem i jest wizytówką wszystkich mieszkańców Gdyni.

Budynek przy ulicy 10 Lutego

Starsze pokolenie gdynian kojarzy ten biurowiec z powojenną siedzibą Polskich Linii Oceanicznych. Pierwotnie jednak budynek został zaprojektowany przez urbanistów na potrzeby Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który mieścił się w nim aż do wybuchu II wojny światowej. W budynku mieściła się również popularna kawiarnia Bałtyk. Budynek wyróżnia się na tle swoich sąsiadów zaokrągloną fasadą, a także charakteryzuje się połączeniem części o różnych wysokościach, co jest typowe dla stylu modernistycznego. Aby zachować ogólną koncepcję budynków miejskich, fasada była biała, miała duże okna i proste ściany bez dodatkowych dekoracyjnych wykończeń. Jednak w przeciwieństwie do innych budynków miejskich, ten miał okładzinę z czarnych granitowych płyt na parterze. Obecnie w budynku mieści się Centrum Wspierania Przedsiębiorczości oraz jednostka informacyjna Urzędu Miasta Gdyni.

Kamienica Orłowskich

Budynek zawdzięcza swoją nazwę Mariannie i Albinowi Orłowskim, którzy byli obywatelami Stanów Zjednoczonych, ale zdawali sobie sprawę, że Gdynia szybko przekształca się z prowincjonalnego miasteczka w ośrodek miejski. Postanowili więc zainwestować w budowę budynku mieszkalnego, który następnie wynajmowaliby. Realizacja tego planu nie była jednak łatwa. Najpierw musieli uzyskać zgodę Rady Ministrów na zakup gruntu, ponieważ byli obcokrajowcami. Kiedy w końcu uzyskali tę zgodę, zaczęli szukać architekta. Odpowiednią osobą okazał się Zbigniew Kupiec, który miał doświadczenie w projektowaniu podobnych budynków w Gdyni, więc stworzył projekt architektoniczny, który pasował do ogólnej koncepcji rozwoju miasta. Efektem jego pracy było zaprojektowanie i wybudowanie w 1936 roku pierwszego wieżowca w Gdyni. Chociaż budynek miał tylko 7 pięter, był to pierwszy budynek, który przekroczył dozwolone przez radę miasta 5 pięter. Jedną z innowacji w stylu architektonicznym tamtych lat było stworzenie fasady na parterze z litego szkła, co stworzyło efekt budynku zawieszonego w powietrzu. Pozostałe elementy architektoniczne były typowe dla modernizmu: białe ściany, duże okna i brak dodatkowych dekoracji.

Dworzec kolejowy

To pierwszy budynek na naszej liście, który powstał po wojnie. Projekt dworca z 1950 roku autorstwa architekta Wacława Tomaszewskiego kontynuował modernistyczną tradycję, ale dostosował ją do powojennych realiów. Do jego budowy użyto nowoczesnych materiałów, ale zachowano koncepcję modernizmu, choć z dodatkowymi elementami dekoracyjnymi. Oprócz wyglądu zewnętrznego wnętrze również zostało zaprojektowane w tym stylu.

Tradycje, które nie psują miasta

Choć wydawać by się mogło, że socjalistyczna prostota zabudowy to relikt przeszłości, modernizm pozostaje atrakcyjny, a miasto nic na tym nie straciło, wręcz przeciwnie – białe budynki o prostych, wyraźnych i ostrych symetrycznych liniach oraz duże okna nadają Gdyni dodatkowego i niepowtarzalnego uroku.