piątek, 29 marca, 2024

Jan i Jerzy Strakowski: gdzie dziś można zobaczyć prace najsłynniejszych architektów Gdańska

Gdańsk, jako miasto o ponad tysiącletniej historii, ma czym przyciągnąć koneserów sztuki architektonicznej. Ulice miasta zachwycają różnorodnymi budynkami, na każdym kroku można znaleźć budynek wart uwagi i długiej kontemplacji. Przez wiele stuleci do budowy miasta przyłączyło się wielu dobrych budowniczych i mistrzów architektury. Jednymi z najlepszych są Jan Strakowski i jego syn Jerzy Strakowski, pisze gdansk-future.eu.

Domysły o pochodzeniu i początkach pracy w Gdańsku Jana Strakowskiego

Jan Strakowski urodził się około 1567 roku. W Gdańsku mieszkał od 1588 roku. Historycy nie są pewni jego pochodzenia. Niektórzy uważają, że pochodził z Pomorza, inni, że ze Śląska. Jego nazwisko było różnie pisane w różnych dokumentach: Strakoffsky, Strakwitz, Strokowski.

Na osobowość Jana Strakowskiego zwrócił uwagę profesor Jerzy Samp w dwóch książkach „Miasto magicznych przestrzeni” (2003) i „Miasto tysiąca tajemnic” (1999). Nawiasem mówiąc, książki te są warte uwagi tych, którzy interesują się Gdańskiem w ogóle, a jego architekturą w szczególności. W nich autor porusza kwestie pochodzenia ulic miasta, ich nazw, szczegółów. Dlatego czytając książki i podróżując po Gdańsku, można naprawdę zrozumieć to miasto.

Jerzy Samp uważa, że Jan Strakowski przyjechał do miasta, będąc już doświadczonym budowniczym, znając rzemiosło murarskie i kamieniarskie. Inne źródła uważają, że najczęściej pracował nad realizacją projektów innych ludzi, a nie własnych. Po przybyciu do Gdańska najpierw pracował przy renowacji murów kościoła pw. św. Jana.

Pierwsze projekty, nad którymi pracował Jan Strakowski

W 1592 roku Jan Strakowski został mistrzem cechu murarzy i murarzy, objął kierownictwo tego Cechu. Wiele projektów wykonał pod kierunkiem Antoniego van Obberghena, znanego fortyfikatora i budowniczego, pochodził on z Mechelen we Flandrii i od 1586 pracował w Gdańsku. Pracowali m.in. nad przebudową Twierdzy Wisłoujście, obejmującą budowę Fortu Carré.

W mieście prowadzono prace przy budowie Ratusza Starego Miasta, w 1594 roku przeprowadzono prace przy odbudowie Zespołu Przedbramia do Długiej, czyli nad Wieżą Więzienną i Katownią, a także w latach 1600 -1605 nad budową Wielkiej Zbrojowni na Targu Węglowym.

Profesor Jerzy Samp twierdzi, że Jan Strakowski pod kierunkiem Obberghena brał również udział w pracach remontowych w Ratuszu Głównego Miasta. Taki wniosek profesor wyciągnął, powołując się na zapiski publicysty Edgara Milewskiego, który w swoim dziele „Antykwariat gdański” zauważył, że wśród wraków tego ratusza znaleziono złotą tablicę z przedwojennego dachu ratusza. Na tabliczce wyryto imię i nazwisko Jana Strakowskiego. Publicysta napisał, że tablica została zwrócona do odbudowanego ratusza.

W latach 1595-1596 Jan Strakowski wybudował farbiarnię na Zamczysku. W południowo-zachodnim narożniku murów obronnych Głównego Miasta wybudowano budynki gospodarcze zwane obecnie sądem miejskim. Dawniej były tu stajnie miejskie, od 1859 roku remiza strażacka, a po odbudowie zniszczeń z 1945 roku w budynku południowym znajdował się dwór – Dom Harcerza (tj. Związku Harcerstwa Polskiego).

Życie rodzinne architekta

W tym samym czasie Jan Strakowski po raz pierwszy poślubił gdańszczankę, której nazwisko pozostaje nieznane. Zmarła wkrótce potem, prawdopodobnie po urodzeniu pierwszego dziecka. Chłopiec miał na imię Izajasz.

Rodzina Strakowskich mieszkała wówczas we własnej kamienicy przy ulicy Heilige-Geist-Gasse (obecnie ul. św. Ducha), której właścicielem został Jan w 1609 roku. Profesor Jerzy Samp twierdzi, że jest to kamienica pod numerem 83.

Rok po śmierci pierwszej żony Jan Strakowski poślubił osiemnastoletnią Annę, córkę gdańskiego kupca o nazwisku Krüger. Mieli dwóch synów Georga (lub po polsku Jerzego) i Hansa (po polsku Jana).

W 1623 roku rodzina przeniosła się do domu przy ulicy Piwnej 68.

Jak król uratował budowniczego

Również w książce profesora Jerzego Sampa znajduje się informacja, że w 1602 roku Jan Strakowski miał wziąć udział w budowie kompleksu dworskiego w Tyliczu na prośbę kasztelana, czyli urzędnika wyznaczonego przez króla lub księcia do zarządzania zamkiem i okolicą, Bartłomieja Tylickiego. Jeszcze przed zakończeniem tego projektu ściany budynku zawaliły się. Kasztelan wezwał Jana Strakowskiego do sądu. Za budowniczym stanął król Zygmunt III Waza, który uratował go przed opresją.

Nowe projekty Jana Strakowskiego inspirowane zagranicznymi doświadczeniami

W latach 1610-1620 na wniosek Rady Miasta Gdańska Jan Strakowski podróżował po Europie, w szczególności po Niemczech i Holandii, aby poznać lokalną sztukę fortyfikacji.

Profesor Jerzy Samp pisze, że po powrocie z podróży Jan Strakowski nie mógł pogodzić się z tym, że władze miasta powierzyły prace fortyfikacyjne budowniczym z Holandii (jednym z nich był Peterowi Janssenowi z Weert). Ponoć on nawet napisał list do Rady Miasta, w którym wyraził żal z powodu zaistniałej sytuacji.

W odpowiedzi na jego list Rada Miejska zleciła Janowi Strakowskiemu budowę trzech bram miejskich: Nizinnej, Żuławskiej, znanej przez kilka stuleci jako brama Długich Ogrodów i św. Jakuba. Nizinna i Żuławska istnieją do dziś, a bramę św. Jakuba rozebrano w 1881 roku. Hełm wieńczący tę bramę został umieszczony na wieży pobliskiego kościoła św. Jakuba na Starym Mieście, detale architektoniczne wmurowano w zachodnią elewację Katowni, a kamienne lwy ustawiono na przedprożu Dworu Artusa.

W pierwszej połowie XVI wieku Jan Strakowski brał udział w budowie bramy Długoulicznej (obecnie Złotej Bramy), Kamiennej Śluzy, mostu na Kanale Raduni przed Brama Wyżynną oraz w odbudowie klasztoru Brygidek po pożarze zespołu budynków klasztornych na Starym Mieście.

Kamienna Śluza, niegdyś nazywana Śluzą Główną, w Dolnym Mieście między bastionami Żubra i Wilka budowali dwaj Holendrzy – Wilhelm Jansen Benning i Adrian Olbrants. Jan Strakowski kierował realizacją tego projektu. Miało to miejsce w 1619 roku.

W tym samym czasie Strakowski zbudował Spichlerz Królewski na wyspie Ołowiance. Nazwa obiektu odpowiadała funkcji, jaką pełnił. Oznacza to, że był to królewski magazyn zbożowy, zgodnie z prośbą, którą Kazimierz Jagiellończyk przesłał władzom miasta Gdańska w XV wieku. Od 2004 roku w dawnym spichlerzu mieści się hotel.

Zakończenie kariery zawodowej architekta

W 1635 roku Jan Strakowski przeszedł na emeryturę, nie angażował się już w działalność zawodową, systematycznie otrzymywał świadczenia emerytalne od Rady Miejskiej. Profesor Jerzy Samp zauważa, że w gdańskim archiwum znajdują się listy od budowniczego adresowane do władz gdańskich. Skarży się w nich na niską emeryturę, co nie odpowiada jego zasługom dla miasta.

W 1640 roku zmarł najmłodszy syn Strakowskiego, Jan. Ojciec bardzo boleśnie tego doświadczył i nie przywrócił już równowagi psychicznej. Jan Strakowski zmarł dwa lata później w marcu 1642. Został pochowany w kościele Wniebowzięcia NMP w Gdańsku.

Projekty Jerzego Strakowskiego

Syn Jana Strakowskiego, Jerzy, poszedł w ślady ojca, a także pracował dla Gdańska, jako budowniczy i fortyfikator. Zdobył wiedzę z zakresu inżynierii wojskowej w Holandii, dzięki stypendium Rady Miasta Gdańska. Po powrocie ze studiów został mianowany inżynierem miejskim.

Zaprojektował różne elementy nowych fortyfikacji gdańskich, kilka bram: Oruńską i Nowe Ogrody, które dziś już nie istnieją.

Wykonał projekty przebudowy istniejących już fortyfikacji, jedną z nich jest Bastion św. Elżbiety. Brał udział w przebudowie Szańca Wschodniego i Zachodniego twierdzy Wisłoujście, a według jego projektu uzyskała ona ostateczny wygląd. To, czy brał udział w budowie Małej Zbrojowni na Starym Przedmieściu, pozostaje kwestią dyskusyjną.

Wiadomo jednak, że dokładnie zbudował Starą Pakownię na Wyspie Spichrzów nad Nową Motławą, będącą magazynem towarów pakowanych w worki i bele. Niektóre z jego projektów odbudowy fortyfikacji Gdańska zostały zrealizowane już po jego śmierci.

Oprócz prac budowlanych opracował także wiele map Gdańska i okolic, takich jak ujście Wisły.

Pochowany w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Dlatego spacerując po Gdańsku można zobaczyć wiele dzieł tych dwóch słynnych architektów, którzy żyli i pracowali już w XVI-XVII wieku, ale niektóre z ich dzieł przeszły przez wszystkie wydarzenia tego znaczącego okresu, który minął, a dziś pojawiają się przed publicznością, jako świadkowie tamtej dawnej epoki, opowiadając prawdziwą historię tego wspaniałego miasta.

Latest Posts

.,.,.,.,. Copyright © Partial use of materials is allowed in the presence of a hyperlink to us.