Lotnisko im. Lecha Wałęsy w Gdańsku jest nowoczesnym węzłem komunikacyjnym. Jest drugim co do wielkości lotniskiem regionalnym w Polsce i trzecim w kraju po warszawskim i krakowskim. Pas startowy w połączeniu z węzłami komunikacyjnymi stanowi dużą część krajowego, europejskiego i światowego systemu transportowego. Jest uważany za lotnisko rezerwowe dla lotniska w Warszawie, pisze gdansk-future.eu.
Początek rozwoju infrastruktury lotniczej
Podczas I wojny światowej lotnisko w Gdańsku nie odgrywało dużej roli ze względu na oddalenie od strefy walk. Samoloty przeznaczone dla marynarki stacjonowały w miejscowości Puck, natomiast baza lotnicza we Wrzeszczu była wykorzystywana przez szkołę pilotów marynarki.
Pierwsze cywilne lotnisko w Gdańsku powstało po zakończeniu I wojny światowej na bazie lotniska wojskowego z 1910 roku, zlokalizowanego w dawnym już Langfuhr. Było to lotnisko zarządzane przez Senat Wolnego Miasta.
W latach dwudziestych lotnisko w Gdańsku uzyskało status międzynarodowy nie tylko pod względem celu, ale także tranzytu. Był używany przez samoloty różnych firm, wśród nich flotę powietrzną Niemiecko-Radzieckiego Towarzystwa Lotniczego DERULUFT/Deutsch-Rusische Luftverkehrsgesellschaft/, która obsługiwała linię Berlin-Leningrad i Moskwa. Korzystne warunki lokalowe gdańskiego lotniska pozwoliły na rozpoczęcie stałych połączeń z Warszawa, Elblągiem, Szczecinem, Malborkiem, Olsztynem, Królewcem i Berlinem.
W latach 1922-1939 lotnisko gościło nowoczesne samoloty Junkers F-13, Fokker-VII/1M, PWS-24, Lockheed L-10A „Elektra”, Lockheed L-14H „Super Elektra”, Douglas DC-2 i Junkers Ju-52. W latach 1929-1935 korzystało z usług lotniska około 1500 pasażerów rocznie. Do 1974 lotnisko Gdańsk-Wrzeszcz obsługiwało już linie, które bezpośrednio łączyły miasto z Warszawa, Szczecinem, Krakowem, Wrocławiem, Rzeszowem, Katowicami i Bydgoszczą.
W tym czasie stopniowo budowano komunikację międzynarodową. W sezonie letnim usługi pasażerskie były szczególnie częste z Kopenhagą, Sztokholmem, Berlinem, Budapesztem, Warną i Burgas. Ponadto samoloty czarterowe latały z Gdańska do wielu innych portów zagranicznych.
Przesłanki do stworzenia
W 1970 roku władze lokalne podjęły decyzję o przeniesieniu lotniska Gdańsk-Wrzeszcz z terenu otoczonego budynkami mieszkalnymi. Następnie zaczęto wykorzystywać odrestaurowaną lokalizację dla nowych osiedli mieszkaniowych (Gdańsk-Zaspa).
Lotnisko działało w tym miejscu do połowy lat 70. Rozwój pasa startowego i coraz więcej komunikatów wymagało jednak przeniesienia poza granice miasta, które coraz intensywniej się rozwijało. W 1971 roku z tego powodu rozpoczęto budowę nowego lotniska. Wybór padł na Rębiechowo, położone 14 km od centrum Gdańska. Pierwszy samolot z Wrocławia wylądował tam 1 maja 1974 roku.
W celu podniesienia jakości oferowanych usług i pełnego spełnienia wymagań pasażerów i przewoźników pod koniec XX wieku zbudowano nowy terminal pasażerski w stylu europejskim. W roku 1000-lecia Gdańska – 4 sierpnia 1997 roku odbyła się rejestracja pierwszego pasażera.
Budowa lotniska w Rębiechowie
Pierwsze prace budowlane na miejscu przyszłego lotniska rozpoczęły się w grudniu 1971 roku. Obszar obejmował 350 ha, z czego 38 stanowiły lasy i tereny zielone. Jest to teren o piaszczystym podłożu, nadający się do stworzenia pasa startowego. Jak pisali w gazetach o pierwszych pracach: „wykopano około miliona metrów sześciennych ziemi, ułożono 80 km różnych kabli i około 140 tysięcy metrów betonowej nawierzchni”. Podczas prac towarzyszących zbyto grunty 18 gospodarstw, wycięto 36 ha lasów i zmodernizowano drogi dojazdowe.
Do budowy lotniska wykorzystano materiały, które można było uzyskać bliżej. Kierownictwo projektu było regularnie obecne na miejscu budowy, ponieważ stworzenie takiego obiektu uznano za jedną z najważniejszych spraw tamtych czasów, ponieważ lotnisko było pierwszą rzeczą, która powstała w Polsce po wojnie. Fakt ten miał efekt propagandowy. Ze względu na to, że lotnisko w Rębiechowie miało być jednym z kluczowych przedsięwzięć gospodarki narodowej. Był nawet strzeżony przez przedstawicieli „ochrony” Referatu Służby Bezpieczeństwa.
Na pierwszym etapie budowy położono pas startowy o długości 2800 m i płytę przeddworcową, wzniesiono budynek stacji towarowej, budynki usługowe i inne niezbędne budynki energetyczne, sanitarne i komunikacyjne. We wrześniu 1973 roku zakończono betonowanie pasa startowego, a w grudniu pierwszy etap budowy. Wykonawca robót zobowiązał się do oddania do użytku pasa startowego (z poboczami) o długości 2800 m, pierwszej z dwóch płyt przeddworcowych, tymczasowej konstrukcji operacyjnej, systemu oświetlenia, systemu świetlnego Calverta, radiolatarnie naprowadzające (jedna z nich znajdowała się przy ul. Kartuskiej) oraz środki radiotelenawigacji. Część urządzeń radiowych została także przeniesiona z zamkniętego lotniska we Wrzeszczu.
Budynki lotniska znajdowały się w pobliżu dogodnego węzła, na skrzyżowaniu dróg Matarnia – Rębiechowo i Bysewo – Klukowa. W 1972 roku przebudowano drogi dojazdowe do Trójmiasta z placu budowy. W tym czasie do poszczególnych elementów zabudowy lotniska należały: płyty przeddworcowe, dworzec pasażerski oraz towarowy, budynki obsługi technicznej oraz drogi samochodowe. Obie płyty, pasażerska i towarowa, były usytuowane obok siebie. Położenie płyty pasażerskiej umożliwiało bezpieczne przejście z budynku dworca do samolotów stojących na pasie. Na płycie mogło jednocześnie znajdować się sześć samolotów pasażerskich, maksymalnie mogło ich być 10. Tymczasem na płycie towarowej można było pomieścić trzy samoloty cargo.
Terminal pasażerski i drogi
Budynek dworca pasażerskiego był konstrukcją trzykondygnacyjną, natomiast dworzec towarowy – parterową. W dworcu pasażerskim składającym się z trzech skrzydeł mieściły się: hala odpraw, poczekalnie, holl oraz restauracja. Oprócz tego swoje pomieszczenia posiadały tam administracja lotniska, Milicja Obywatelska, urząd celny, poczta oraz służba zdrowia. Techniczna obsługa startowa miała swoją siedzibę obok dworca pasażerskiego. Znajdowały się tam także pomieszczenia służby meteorologicznej, stacja transformatorowa oraz garaże dla sprzętu naziemnej obsługi samolotów. W późniejszym czasie wybudowano również tzw. ogródek meteorologiczny, a także wspólny budynek dla służby ochrony lotniska (SOL) oraz straży pożarnej.
Jeśli chodzi o drogi samochodowe, lotnisko posiadało drogi wewnątrzlotniskowe oraz połączenia z trasami szybkiego ruchu, w tym z budowaną Obwodnicą Trójmiasta. W celu stworzenia jeszcze bardziej dogodnego systemu dróg dojazdowych Sekcja Komunikacji Miejskiej Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji w Gdańsku zwołała w grudniu 1973 roku konferencję we Wdzydzach Kiszewskich na temat układu komunikacyjnego dla lotniska w Rębiechowie. Podkreślano aspekt odbudowy i uruchomienia na nowo trasy kolejowej Wrzeszcz-Kokoszki z przedłużeniem jej do Rębiechowa. Plan ten argumentowano między innymi tym, że dojazd do lotniska byłby umożliwiony również z okolic Kartuz i Kościerzyny (do której pierwotnie prowadziła trasa).
Tymczasem 30 marca 1974 roku zlikwidowano wszystkie połączenia lotnicze i zamknięto lotnisko w Gdańsku Wrzeszczu. Jednocześnie otwarcie nowego lotniska w Rębiechowie i zakończenie pierwszego etapu budowy ustalono na 2 maja 1974 roku, zaś drugi etap zamierzano ukończyć w 1978 roku. W ciągu tego 4-letniego okresu planowano zbudować dworzec pasażerski, 40-metrową wieżę kontroli ruchu lotniczego, a także przedłużyć drogę startową o 700 m oraz położyć drugą płytę przeddworcową z miejscem postoju dla sześciu samolotów pasażerskich oraz trzech cargo. W tym okresie zamontowano także dwie radiolatarnie oraz urządzenie ILS29.
Port lotniczy Gdańsk Rębiechowo był pierwszym polskim lotniskiem zbudowanym od podstaw, ponadto w przeciągu trzech lat stało się portem lotniczym I kategorii.
Ulokowanie lotnictwa sanitarnego
Lotnictwo sportowe, sanitarne i ekonomiczne miały pewne problemy związane z przeniesieniem infrastruktury na nowe terytorium. W marcu 1972 roku do Wojewódzkiej Komisji Planowania Gospodarczego w Gdańsku został skierowany wniosek o zezwolenie na umieszczenie ambulansu lotniczego Wojewódzkiego Pogotowia Ratunkowego na budowanym lotnisku łączności w Rębiechowie. Zauważono, że przeniesienie jednostki aeromedycznej na lotnisko wojskowe Pruszcz Gdański było niemożliwe z wielu powodów, m.in. z powodu kolizji samolotów, braku swobodnego wykorzystania przestrzeni powietrznej i dużej odległości od Trójmiasta.
Dyrektor gdańskiego lotnictwa sanitarnego argumentował swoje działania tym, że takie brygady działają w każdym województwie. Zdaniem Wojskowego Biura Studiów Lotniskowych w Warszawie, generalnego projektanta dewelopera lotniska w Rębiechowie, możliwe jest rozmieszczenie ambulansu lotniczego z warunkami dla bezpiecznych lotów pasażerów i ruchu sanitarnego.
W odpowiedzi na starania gdańskiego lotnictwa medycznego, Centralny Zarząd Lotnictwa Cywilnego przy Ministerstwie Komunikacji wydał zgodę na działalność usług agrolotnictwa i lotnictwa sanitarnego na terenach przyległych do obecnie budowanego lotniska komunikacyjnego w Rębiechowie. Ważne jest jednak to, że środki finansowe przeznaczone były tylko na budowę lotniska cywilnego, a medyczne miało samodzielnie znaleźć źródło finansowania. Ostatecznie inwestorem został Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej PWRN. Koszty budowy miały wynieść około 28 milionów złotych, a jej realizację rozpoczęto w 1974 roku. Zlecenie generalnego wykonawstwa lotniska sanitarno-gospodarczego powierzono Gdyńskiemu Przedsiębiorstwu Budownictwa Przemysłowego. W 1977 roku zbudowano hangar dla sprzętu, dzięki czemu lotnictwo medyczne ostatecznie ulokowało się na terenie lotniska w Rębiechowie, gdzie funkcjonuje nadal.
